Postępy Biologii Komórki, tom 32, 2005, supl. 23

Izabela MŁYNARCZUK-BIAŁY

Enigmatyczna trójpeptydylpeptydaza druga – proteaza do zadań specjalnych

Streszczenie: Trójpeptydylpeptydaza II jest wielką proteazą cytoplazmatyczną o złożonej strukturze, która odcina trójpeptydy od wolnego końca aminowego oligopeptydów, ma również pewną aktywność endoproteolityczną. TPPII występuje w komórkach wszystkich zbadanych organizmów eukariotycznych. Jej struktura jest wiernie zachowana ewolucyjnie. Uczestniczy wraz z proteasomem i innymi peptydazami cytoplazmatycznymi w procesach degradacji białek, jednak specyficzne substraty TPPII i sposób regulowania jej aktywności nie są jeszcze do końca poznane. Zarówno nadekspresja TPPII jest szkodliwa dla komórki, jak i zahamowanie transkrypcji genów TPPII. W pierwszym przypadku dochodzi do zaburzeń w kontroli cyklu komórkowego, co sprzyja transformacji nowotworowej, w drugim przypadku komórki dzielą się wolniej i mają defekty kariokinezy. TPPII pełni w różnych tkankach specyficzne funkcje uczestnicząc w procesach lipogenezy, kacheksji, transmisji neuronalnej, prezentacji antygenów i onkogenezie.

Słowa kluczowe: trójpeptydylpeptydaza II – TPPII, proteasom, kacheksja, apoptoza, lipogeneza, onkogeneza

[Postępy Biologii Komórki 2008; 35: 427–439]

Maciej MAŁECKI, Agnieszka GŁADYSZ, Katarzyna MOŚCICKA, Agnieszka LIPIEC

Sonic hedgehog – morfogen o znaczeniu terapeutycznym

Streszczenie: Poszukiwanie genów, których białkowe produkty mogą wywierać efekt terapeutyczny, jest podstawą rozwoju współczesnych metod leczenia, np. terapii genowej. Angiogenna terapia genowa wykorzystuje geny kodujące białka stymulujące powstawanie nowych naczyń krwionośnych. Wskazuje się, iż silnym induktorem powstawania naczyń krwionośnych jest białko sonic hedgehog, które warunkuje prawidłową symetrię kończyn i narządów jamy brzusznej oraz bierze udział w regulacji procesów różnicowania komórek w czasie embriogenezy. Wstępne badania wskazują, iż SHH może pobudzać proces angiogenezy poprzez regulację ekspresji naczyniowo-śródbłonkowego czynnika wzrostu oraz angiopoetyn. Obserwuje się również chemotaktyczne działanie SHH na śródbłonkowe komórki progenitorowe. Badania poświęcone charakteryzowaniu złożonej ścieżki sygnałowej SHH wskażą, czy proangiogenny potencjał białka sonic hedgehog przyczyni się do postępu w terapii genowej chorób naczyniowo-sercowych.

Słowa kluczowe: sonic hedgehog (SHH), transdukcja sygnału, angiogenna terapia genowa

[Postępy Biologii Komórki 2008; 35: 441–452]

Katarzyna KULCENTY, Marcin HOŁYSZ, Wiesław H. TRZECIAK

Steroidogenny czynnik-1: struktura, mechanizm działania i rola biologiczna

Streszczenie: W pracy przedstawiono strukturę, mechanizm działania i rolę biologiczną steroidogennego czynnika-1 (SF-1) ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia tego czynnika dla prawidłowego funkcjonowania kory nadnerczy. SF-1 jest czynnikiem transkrypcyjnym zaliczanym do rodziny sierocych receptorów jądrowych, który oddziałuje ze specyficzną sekwencją nukleotydów w promotorach genów docelowych, do których zaliczamy geny kodujące białka uczestniczące w syntezie oraz transporcie hormonów steroidowych i ich prekursorów w komórkach. Omówiono budowę genu SF-1, transkryptu i białka, jak również regulację ekspresji SF-1 i aktywności transkrypcyjnej produktu białkowego genu. Główne geny regulowane przez SF-1 zostały wymienione i ważniejsze z nich scharakteryzowane. Ponadto omówiono rolę SF-1 w powstawaniu nowotworów kory nadnerczy oraz perspektywy zastosowania SF-1 w leczeniu schorzeń nadnerczy.

Słowa kluczowe: SF-1, struktura, geny docelowe, regulacja, funkcja, rola, potencjalne zastosowanie

[Postępy Biologii Komórki 2008; 35: 453–466]

Małgorzata STAŃCZYK, Ireneusz MAJSTEREK

Apoptoza – cel ukierunkowanej terapii przeciwnowotworowej

Streszczenie: Apoptoza jest główną formą samobójczej śmierci komórek. Większość standardowych terapii przeciwnowotworowych jest oparta na stosowaniu leków, które pośrednio indukują proces apoptozy. Związki te ze względu na niską specyficzność wykazują działanie cytotoksyczne lub cytostatyczne nie tylko w stosunku do komórek nowotworowych, ale również zdrowych tkanek ustroju, co prowadzi do wystąpienia groźnych efektów ubocznych ze strony różnych narządów i układów. Nowym podejściem terapeutycznym jest zastosowanie substancji stymulujących produkcję cytokin, inhibitorów angiogenezy, terapii genowych, oligonukleotydów antysensownych czy przeciwciał monoklonalnych. Wiele z nowozsyntetyzowanych związków, które obecnie są testowane w badaniach przedklinicznych lub w I i II fazie badań klinicznych, to związki bezpośrednio indukujące proces apoptozy. Takie podejście do chemioterapii pozwoli prawdopodobnie na wyeliminowanie wielu problemów związanych z niespecyficznym działaniem leków i ich mutagennością.

Słowa kluczowe: apoptoza, mitochondria, TNF, kaspazy, NF-kB, Akt/PKB, glutation, oligonukleotydy antysensowne, geny śmierci

[Postępy Biologii Komórki 2008; 35: 467–484]

Katarzyna STARSKA, Marek ŁUKOMSKI

Regulacja różnicowania i proliferacji komórek immunokompetentnych, wydzielania cytokin i czynników wzrostu w przebiegu choroby nowotworowej oraz hamowania karcynogenezy i wzrostu guza w mechanizmie aktywacji rodzinycząsteczek SOCS/CIS

Streszczenie: Białka regulatorowe SOCS 1–7 (suppressors of cytokine signaling), CIS (cytokine-inducible SH₂ protein) oraz inne cząsteczki wewnątrzkomórkowe, tj. JAKs kinazy tyrozynowe (Janus kinases), rodzina czynników transkrypcyjnych STATs (signal transducers and activators of transcription), biorące udział w regulacji odpowiedzi immunologicznej, mogą wpływać na różnicowanie i proliferację komórek, zjawisko apoptozy, cykl komórkowy oraz wydzielanie cytokin i czynników wzrostu za pośrednictwem regulacji transkrypcji genów, determinujących przebieg tych procesów zarówno w komórkach nowotworowych, jak i komórkach krwi krążącej. Celem pracy jest przedstawienie najnowszej wiedzy dotyczącej znaczenia rodziny cząsteczek SOCS/CIS w regulacji tych zjawisk. W pracy przedstawiono charakterystykę rodziny białek regulatorowych SOCS/CIS oraz ich rolę w kaskadzie zjawisk prowadzących do aktywacji komórek immunokompetentnych, ich różnicowania, proliferacji, wydzielania cytokin oraz najważniejsze mechanizmy regulacji karcynogenezy i progresji procesu nowotworowego, jak również interakcje SOCS1–7 i CIS z białkami uczestniczącymi w regulacji aktywacji i proliferacji limfocytów T (ZAP70, Gfi-1, p27^kip1) oraz onkogenezie (JAKs, STATs, p65, FAK, c-kit i IRS1/2). Wiedza na temat mechanizmów regulacyjnych, w których uczestniczy rodzina białek SOCS/CIS zarówno w komórkach nowotworowych, jak i komórkach krwi krążącej, może stanowić krok do pełniejszego zrozumienia interakcji wewnątrzkomórkowych z udziałem tych cząsteczek, poznanie procesów dominujących w przebiegu choroby nowotworowej oraz w przyszłości wprowadzenie nowych metod leczniczych (immunoterapia, nowe kryteria zakresu postępowania operacyjnego).

Słowa kluczowe: komórki immunokompetentne, tj. czynne immunologicznie, komórki nowotworowe, karcynogeneza, wzrost guza, białka SOCS/CIS

[Postępy Biologii Komórki 2008; 35: 467–484]

Anna KONDAREWICZ, Fabian URBAN, Mariola MARCHLEWICZ, Barbara WISZNIEWSKA

Estrogeny w męskim układzie płciowym

Streszczenie: Obecność estrogenów w gonadzie męskiej jest dobrze udokumentowana, chociaż ich rola w regulacji funkcji męskiego układu płciowego nie jest w pełni wyjaśniona. Zastosowanie technik biologii molekularnej dostarczyło nowych dowodów, że komórki narządów męskiego układu płciowego są zdolne do produkcji estrogenów drogą aromatyzacji androgenów i są narządami docelowymi dla estrogenów. Aromataza cytochromu P450 oraz obydwie izoformy receptorów estrogenowych podlegają ekspresji nie tylko w komórkach Leydiga i Sertoliego, ale również w komórkach germinalnych, plemnikach oraz komórkach nabłonka przewodzików odprowadzających i najądrza. Z uwagi na szeroką dystrybucję aromatazy i receptorów estrogenowych w komórkach męskiego układu płciowego, rola estrogenów w męskim rozrodzie wydaje się bardziej skomplikowana niż wcześniej przypuszczano.

Słowa kluczowe: aromataza, estrogeny, receptory estrogenowe, męski układ płciowy

[Postępy Biologii Komórki 2008; 35: 499–516]

Joanna OLKOWSKA-TRUCHANOWICZ

Izolacja i charakterystyka komórek progenitorowych tkanki tłuszczowej

Streszczenie: W pracy przedstawiono główne źródła, sposoby izolacji oraz hodowlę multipotencjalnych komórek progenitorowych tkanki tłuszczowej, z uwzględnieniem odmiennych właściwości komórek w zależności od metody pobrania, pochodzenia tkanki czy czasu hodowli. Podsumowano ich charakterystykę molekularną i występowanie markerów powierzchniowych, na podstawie piśmiennictwa.

Keywords: somatyczne komórki macierzyste, mezenchymalne komórki macierzyste, multipotencjalne komórki macierzyste, tkanka tłuszczowa, frakcja podporowo-naczyniowa

[Postępy Biologii Komórki 2008; 35: 517–526]